Τα χόρτα είναι πραγµατικά µία από τις πολυτιµότερες τροφές της παραδοσιακής µας διατροφής, γεγονός το οποίο πολλοί άνθρωποι και ιδιαίτερα νέοι αµελούν. Τα χόρτα ή λάχανα, όπως ονοµάζονται σε κάποιες περιοχές, είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά κι απολύτως απαραίτητα για τον οργανισµό.
Aπό τα βασικότερα τρόφιμα της μεσογειακής διατροφής και ξεχασμένα δυστυχώς από πολλούς είναι τα άγρια χόρτα. Τα φαγώσιμα αγριόχορτα φυτρώνουν σχεδόν παντού στην Ελλάδα και αυτό είναι ευλογία. Ακόμη και λίγα χιλιόμετρα έξω από τις πόλεις μπορούμε να βρούμε περιοχές όπου μπορούμε να μαζέψουμε άγρια χόρτα.
Πόσο μάλλον όταν μετά από έρευνες διαπιστώθηκε ότι η καλή υγεία των μεσογειακών λαών και ιδιαίτερα των κατοίκων της Κρήτης οφείλεται και στην κατανάλωση άγριων χόρτων.
Τα άγρια χόρτα περιέχουν μεγάλες ποσότητες σε φυτικές ίνες που συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία του εντέρου, δεν περιέχουν λίπη και έχουν ελάχιστες θερμίδες. Ακόμη ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων φαίνεται πως είναι μικρότερος όταν καταναλώνονται συστηματικά χόρτα. Ας δούμε λοιπόν κάποια από τα χόρτα αυτά, καθώς και τις ευεργετικές τους ιδιότητες.
Ραδίκια
Από τα αγαπημένα άγρια χόρτα της Μεσογείου. Διακρίνονται στα άγρια και τα ήμερα ραδίκια ή αλλιώς αντίδια. Τα άγρια ραδίκια έχουν πικρή γεύση σε σχέση με τα ήμερα. Είναι πλούσια σε βιταμίνη Α και C, σίδηρο, κάλιο, μαγγάνιο. Η αφθονία τους σε Β-καροτένιο θωρακίζει τον οργανισμό και προλαμβάνει την ανάπτυξη των ελεύθερων ριζών, συμβάλλοντας στην προστασία από καρδιαγγειακά νοσήματα.
Η πικρή τους γεύση οφείλεται στις ουσίες λακτουκίνη, λακτουκοπικρίνη. Τρώγονται κυρίως βραστά, αλλά και ωμά σε σαλάτες. Το ραδίκι διαθέτει διουρητικές ιδιότητες και ο ζωμός του αποτελεί ένα τονωτικό αφέψημα για τον οργανισμό, ιδιαίτερα αν συνδυαστεί με λίγες σταγόνες λεμονιού.
Αγριοζοχός
Το χρησιμοποιούμε σε σαλάτες κυρίως αλλά και σε χορτόπιτες. Είναι πηγή ασβεστίου και σιδήρου ενώ πλούσια είναι η συγκέντρωσή του σε βιταμίνη C και βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Η γεύση του είναι πικρή, ωστόσο προσθέτοντας λίγο χυμό λεμόνι θα απολαύσετε ένα καταπληκτικό και ιδιαίτερα θρεπτικό πιάτο. Αξιοποιήστε όμως και το ζωμό του, όπως εικάζει η λαϊκή ιατρική. Λειτουργεί θεραπευτικά σε ασθένειες του ήπατος.
Τσουκνίδα
Ένα άγριο χόρτο πλούσιο σε σίδηρο αλλά και σε β-καροτένιο, συστατικό με αντικαρκινικές ιδιότητες αλλά και μεγάλη αντιοξειδωτική δράση. Από τις τσουκνίδες, συλλέγονται κυρίως οι τρυφερές κορυφές του φυτού, ενώ ο κνησμός που προκαλεί συνήθως το άγγιγμά τους, εξουδετερώνεται εντελώς με το βράσιμο. Τη χρησιμοποιούμε σε χορτόπιτες κυρίως, μαζί με άλλα χόρτα
Άγριο καρότο
Φυτρώνει παντού και είναι εξαπλωμένο σε όλη την Ελλάδα. Τα φύλλα και τα βλαστάρια του βράζονται και τρώγονται μόνα τους ή με άλλα χόρτα, όπως και το κοινό καρότο (είναι αντικαρκινικά). Χρησιμοποιούνται ακόμα σε χορτόπιτες για να δώσουν άρωμα –μοιάζει με το άρωμα του μαϊντανού.
Ταραξάκος
Ο ταραξάκος ή αγριομάρουλο ή πικραλίδα είναι πλούσιος σε καροτενοειδή, βιταμίνες του συμπλέγματος Β και βιταμίνη C. Η περιεκτικότητά του σε βιταμίνη Α φαίνεται να είναι 4 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του κοινού μαρουλιού, ενώ από ανόργανα στοιχεία περιέχει αρκετό κάλιο στο οποίο οφείλεται και η έντονη διουρητική του δράση. Βοηθάει σε προβλήματα λειτουργίας του ήπατος καθώς και σε προβλήματα δυσπεψίας.
Γλιστρίδα ή Αντράκλα
Ένα δημοφιλές καλοκαιρινό πράσινο σαλατικό της μεσόγειου είναι και η γλιστρίδα. Παράγεται κυρίως στην Κρήτη. Είναι πλούσια σε α-λινολενικό οξύ. Το α-λινολενικό οξύ ανήκει στην ομάδα των ω-3 λιπαρών οξέων, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στη δόμηση των κυτταρικών μεμβρανών αλλά και στην καλή λειτουργία της καρδιάς. Λόγω της υψηλής συγκέντρωσης σε κάλιο αποτελεί επίσης φυσικό διουρητικό και μειώνει την πίεση.
Λάπαθο
Λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε κερκετίνη βοηθά στην πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων. Θεωρείται βότανο με εξαιρετικές φαρμακευτικές ιδιότητες κυρίως για όσους πάσχουν από αναιμία και αιμορροΐδες. Χρησιμοποιείται πολύ στην ελληνική κουζίνα, κυρίως στις χορτόπιτες, και έχει ελαφριά πικρή γεύση. Το λάπαθο μάλιστα, όσον αφορά τη συγκέντρωση των φλαβονοειδών, έχει διπλάσια ποσότητα κερκετίνης από το κρεμμύδι, το οποίο αποτελεί αντιπροσωπευτική πηγή του φλαβονοειδούς αυτού.
Σταμναγκάθι ή Ραδίκι του βράχου
Το σταμναγκάθι είναι ένας αγκαθωτός θάμνος που φύεται κοντά σε ακτές. Η ονομασία του οφείλεται σε μια παλιά συνήθεια των Κρητικών, οι οποίοι με τους θάμνoυς αυτούς σκέπαζαν τα στόμια των σταμνιών, για να μη μπαίνουν ζωύφια μέσα στο νερό. Σύμφωνα με το Διοσκουρίδη, αποτελούσε φάρμακο στην αρχαιότητα. Στην Κρήτη έχουν το σταμναγκάθι σε μεγάλη εκτίμηση. Συλλέγεται και τρώγεται με λάδι και ξύδι, όπως συμβαίνει με όλα τα χόρτα της Κρήτης. Η παρασκευή της σαλάτας εξαρτάται από τις τοπικές ιδιαιτερότητες και από τη φαντασία της κάθε νοικοκυράς. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που το σταμναγκάθι χρησιμοποιείται αναμεμειγμένο με άλλα άγρια χόρτα, με λίγο κρεμμύδι και άνηθο.
Καυκαλήθρα
Τη συναντάμε σχεδόν παντού σε ακαλλιέργητους τόπους. Μαζεύονται τα φύλλα και οι τρυφερές κορφές της από το χειμώνα έως την άνοιξη που ανθίζει. Τη χρησιμοποιούμε κυρίως σε πίτες αλλά και σαν μυρωδικό σε φασολάδες και σάλτσες.
Γαλατσίδα
Αποτοξινωτική, δροσιστική, πλούσια σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
Η γαλατσίδα αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή και νόστιμα άγρια χόρτα.
Οι γαλατσίδες πριν ανθίσουν είναι δροσερές και ζουμερές κι έτσι τρώγονται ωμές, χαρίζοντας τη χαρακτηριστική μυρωδιά τους στα άλλα σαλατικά.Σε συνδυασμό με ωμά άγρια σταμναγκάθια, λεμόνι και αγνό ελαιόλαδο αποτελεί μια από τις πιο νόστιμες κρητικές σαλάτες. Μαγειρεύεται επίσης φρικασέ, γιαχνί.
Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε πως τα άγρια χόρτα είναι εξαιρετικά πλούσια σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία H κερκετίνη και η καμφερόλη είναι τα φλαβονοειδή με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση στα χόρτα και η ευεργετική τους επίδραση, όσον αφορά στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι άξια ενδιαφέροντος και έρευνας και καθιστούν τα χόρτα ως τρόφιμα με υψηλή διατροφική αξία. Είναι ιδιαίτερα πλούσια σε βιταμίνες E, C καθώς και σε ω-3 λιπαρά οξέα και ειδικότερα σε α-λινολενικό οξύ.
Εδώ αξίζει να αναφέρουμε πως τα ήμερα χόρτα είναι από τα τρόφιμα που απορροφούν ιδιαίτερα τα φάρμακα κατά τον ψεκασμό, που πολλές φορές γίνεται κατά την καλλιέργειά τους. Γι’ αυτό τα άγρια χόρτα, που είναι δυσεύρετα, αποτελούν πραγματικό διατροφικό θησαυρό.
Πώς μαζεύουμε τα χόρτα;
Η καλύτερη ώρα για να μαζέψουμε τα χόρτα. Κόβουμε με ένα μαχαίρι μόνο τα φύλλα και τα βλαστάρια, ώστε να δώσουμε την ευκαιρία στο φυτό να ξαναβλαστήσει. Δεν ξεριζώνουμε ποτέ τίποτα. Μαζεύουμε μόνο όσα χόρτα χρειαζόμαστε για μία ή δύο ημέρες. Δεν κάνουμε σπατάλη στους πόρους της φύσης, μαζεύοντας περισσότερο από όσα μπορούμε να καταναλώσουμε. Επίσης, λάβετε υπόψη σας ότι τα χόρτα δε διατηρούνται στο ψυγείο (βρασμένα ή ωμά), για πολλές ημέρες.
Πώς τα συντηρούμε;
Μην τα πλένετε, αν σκοπεύετε να τα συντηρήσετε στο ψυγείο. Θα κιτρινίσουν και θα σαπίσουν. Τινάζουμε να φύγουν τα πολλά χώματα, αφαιρώντας τα χοντρά και κίτρινα φύλλα. Τα κλείνουμε σε τάπερ ή σε καθαρές σακούλες, από τις οποίες έχετε αφαιρέσει όσο το δυνατόν περισσότερο αέρα, στο κάτω μέρος του ψυγείου.
Σωστό πλύσιμο
Δεν τα μουλιάζουμε στο νερό, γιατί χάνονται τα θρεπτικά συστατικά τους. Τα ξεπλένουμε γρήγορα με κρύο νερό. Εάν προορίζονται για άμεση κατανάλωση τα μουσκεύουμε για 10 λεπτά σε κρύο νερό με ξύδι και τα πλένουμε προσεκτικά.
Πώς τα καταναλώνουμε;
Είναι κανόνας: Χόρτα, λαχανικά και φρούτα καταναλώνονται ωμά για να διατηρήσουν ανέπαφα, όσο είναι δυνατόν, τα θρεπτικά τους συστατικά. Αναλογιστείτε μόνο το εξής: ένα γρήγορο βράσιμο 4 λεπτών καταστρέφει το 75% των βιταμινών που περιέχουν! Ο ατμός είναι καλή λύση.
Εάν τα βράσετε, βάλτε ελάχιστο νερό, το αφήνετε να κοχλάσει και μετά τα ρίχνετε μέσα. Μετά το βράσιμο τα βγάζουμε αμέσως από το νερό. Διαφορετικά καταστρέφονται οι βιταμίνες, χάνουν το χρώμα τους, κιτρινίζουν, θα μυρίσουν άσχημα και γίνονται πολύ μαλακά και άγευστα.
Μικρά μυστικά
Τα περισσότερα είναι πικρά, γι’ αυτό τα βράζουμε και προσθέτουμε αρκετό λεμόνι.
Ταιριάζει με τα περισσότερα χόρτα και ενδυναμώνει τις βιταμίνες που περιέχουν.
Χρησιμοποιήστε το νερό όπου τα βράσατε για: μακαρόνια, ρύζι ή πατάτες. Δίνει μια ιδιαίτερη νοστιμιά.
Μπορείτε να κάνετε ζωμό, για να νοστιμίσετε φαγητά κάποια άλλη στιγμή.
