Η ΑΡΜΟΝΙΑ, Ο ΓΑΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΔΜΟ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ - του αρχαιολόγου Δημήτρη Μάτσα

εικόνα 1η

Τα διαθέσιμα στην έρευνα στοιχεία για την Αρμονία και τον γάμο της με τον Κάδμο καθώς και για το ρόλο που έπαιξε στη λατρεία και τη μύηση στα μυστήρια των Μεγάλων Θεών χαρακτηρίζονται από την αποσπασματικότητα και τις διαφορές στην πληροφόρηση της γραπτής παράδοσης, αλλά και τον υποθετικό χαρακτήρα της εικονογραφικής ερμηνείας της παρουσίας τους στο Ιερό των Μεγάλων Θεών, όπου το αποσπασματικό υλικό που διασώθηκε έως τις μέρες μας δεν προσφέρεται για πειστικές ερμηνείες.

Η γραπτή παράδοση της Σαμοθρακίτικης εκδοχής του μύθου του Κάδμου και της Αρμονίας αναφέρεται σε δυο κυρίως πηγές: τον Διόδωρο Σικελιώτη (μέσα 1ου αι. π.Χ.) και τον Νόννο (5ος αι. μ.Χ.), ενώ ο μύθος ήταν γνωστός τουλάχιστον από τον 5ο αι. π.Χ., όταν για πρώτη και μοναδική φορά γίνεται υπαινιγμός του ρόλου του στις γιορτές ή τα μυστήρια της Σαμοθράκης. 

Η αρχαιολογική τεκμηρίωση της εικονογραφικής παρουσίας της Αρμονίας επικεντρώνεται σε δυο από τα σημαντικότερα μνημεία του Ιερού των Μεγάλων Θεών, το Κτίριο του Τελετουργικού Χορού και το Ἱερόν. 

Τα κείμενα συμφωνούν στην άφιξη του Κάδμου στη Σαμοθράκη στο πλαίσιο της αναζήτησης της αδελφής του Ευρώπης, η οποία είχε απαχθεί από τον Δία, και τη συνάντησή του με την Αρμονία στο νησί. Η τελευταία ήταν εκεί είτε ως κόρη της Ηλέκτρας και του Δία ή ως καρπός του παράνομου έρωτα του Άρη και της Αφροδίτης. 

Μετά τη συνάντησή τους στη Σαμοθράκη, τα κείμενα διαφέρουν παρουσιάζοντας τρεις εκδοχές: 

α) ο Κάδμος απάγει την κόρη της Ηλέκτρας και του Δία Αρμονία, φεύγει από τη Σαμοθράκη και φτάνει στη Θήβα χωρίς να γίνεται αναφορά στον γάμο· 

β) ο Κάδμος παντρεύεται στη Σαμοθράκη την κόρη της Ηλέκτρας και του Δία Αρμονία και μετά τον γάμο φτάνει στη Θήβα· 

γ) ο Κάδμος παίρνει από τη Σαμοθράκη την κόρη του Άρη και της Αφροδίτης Αρμονία και την παντρεύεται μετά την άφιξη στη Θήβα ή στη Λιβύη. 

Ο Διόδωρος Σικελιώτης είναι ο μόνος, ανάμεσα σε όσους τοποθετούν τον γάμο του Κάδμου και της Αρμονίας στη Σαμοθράκη, ο οποίος διηγείται τις λεπτομέρειες της εξέλιξης αυτής της γιορτής. Σύμφωνα με τη διήγησή του, οι θεοί γιόρτασαν τότε για πρώτη φορά ένα τραπέζι γάμου. 

Τα γαμήλια δώρα ήταν ο σπόρος των δημητριακών εκ μέρους της Δήμητρας, η λύρα από τον Ερμή, το περιδέραιο, ο πέπλος και οι αυλοί από την Αθηνά. Η μητέρα της νύφης πρόσφερε τα ἱερὰ της Μεγάλης Μητέρας των Θεών με τα κύμβαλα, τα τύμπανα και ό, τι είναι απαραίτητο για τα όργια. Ο Απόλλωνας και οι Μούσες έπαιξαν μουσική, ενώ οι άλλοι θεοί ήταν ομόφωνα υπέρ αυτού του γάμου. 

Τα δεδομένα της αρχαιολογικής έρευνας στο Ιερό των Μεγάλων Θεών που ίσως συνδέονται με τον μύθο του Κάδμου και της Αρμονίας, επικεντρώνονται σε δύο σημαντικά κτίρια της κεντρικής ρεματιάς του Ιερού των Μεγάλων Θεών, το Κτίριο του Τελετουργικού Χορού και το Ἱερόν. 

Το Κτίριο του Τελετουργικού Χορού που έφερε πλούσια γλυπτή διακόσμηση, κατά μία άποψη χρησιμοποιούνταν για την εκτέλεση τελετουργικών χορών και στη διάρκεια της ετήσιας γιορτής, για την παράσταση ενός τελετουργικού δράματος με τον γάμο του Κάδμου και της Αρμονίας, ενώ έχει επίσης, σύμφωνα με άλλη άποψη, ταυτιστεί με το Τελεστήριον του Ιερού των Μεγάλων Θεών, όπου η Τελετὴ έπαιρνε τη μορφή της αναζήτησης της Αρμονίας που κατέληγε στην επιφάνειά της μαζί με τον απαγωγέα της Κάδμο και τους αδελφούς της. 

Η ζωφόρος με τις νέες γυναίκες που χορεύουν (εικ. 1) πρέπει να αντανακλά την τελετουργία στο εσωτερικό του ή μπορεί να ερμηνευτεί και ως γαμήλιος χορός, ο οποίος αναφέρεται στον γάμο του Κάδμου και της Αρμονίας. Σύμφωνα με μία άποψη, το πρόγραμμα της διακόσμησης της φατνωματικής οροφής του προστώου του Κτιρίου του Τελετουργικού Χορού περιλάμβανε αναπαράσταση θεοτήτων, μυθικών μορφών και ηρωικών μυστών: ανάμεσα στα ανάγλυφα κεφάλια που διακοσμούσαν τα καλύμματα των φατνωμάτων αναγνωρίστηκε και η Αρμονία (εικ. 2). Το κτίριο που είναι γνωστό ως το Ἱερὸν, θεωρήθηκε ως το κτίριο του τελικού σταδίου της μύησης, της Ἐποπτείας, ως μαντείο, ως ναός του Διονύσου, ή ως ναός των Μεγάλων Θεών – Καβείρων. Στα γλυπτά του βόρειου αετώματος, κατά την άποψη των τελευταίων του ανασκαφέων, αναγνωρίζεται η παράσταση ενός μύθου που σχετίζεται με την καθιέρωση της μυστηριακής λατρείας στη Σαμοθράκη και η σκηνή ερμηνεύτηκε ως η ανατροφή του Ιασίωνα, γιου του Διός και της Ηλέκτρας και, σύμφωνα με κάποιες γραπτές πηγές, αδελφού της Αρμονίας· ανάμεσα στις μορφές του αετώματος που αναγνωρίστηκαν περιλαμβάνεται και η Αρμονία (εικ. 3). Ωστόσο, η αποσπασματική κατάσταση των αετωματικών γλυπτών και η έλλειψη εικονογραφίας των θεοτήτων της Σαμοθράκης κάνουν τις ταυτίσεις των μορφών αβέβαιες. 

Τα παραπάνω αποτελούν τις όποιες αναφορές στην Αρμονία, στον γάμο της με τον Κάδμο και στη Σαμοθράκη μπορούμε να αντλήσουμε από την αρχαία φιλολογική μαρτυρία και την αρχαιολογική έρευνα του Ιερού των Μεγάλων Θεών. Αν και αποσπασματικές, εν μέρει διαφοροποιημένες, και όσο αφορά την αρχαιολογική έρευνα σε μεγάλο βαθμό υποθετικές, στοιχειοθετούν με σχετική ασφάλεια τη σχέση της Αρμονίας με τη Σαμοθράκη, τουλάχιστο έως την εμφάνιση του Κάδμου.

*** Το παραπάνω κείμενο που δημοσιεύουμε σήμερα σαν αρχή μια ομάδα πρωτοβουλίας φίλων της Σαμοθράκης, που πιστεύουμε ότι πρέπει να γίνει παγκόσμια γνωστή η μυθολογική εκδοχή της καταγωγής της ΑΡΜΟΝΙΑΣ ως Σαμοθρακίτισσας, απευθύνεται σε όλους όσους πιστεύουν ότι αυτό θα βοηθήσει το νησί μας, την ευρύτερη περιοχή της Θράκης, αλλά και ολόκληρη την Ελλάδα αφού ο όρος ΑΡΜΟΝΙΑ είναι γνωστός σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και μάλιστα χωρίς να μεταφράζεται. Ο όρος ΑΡΜΟΝΙΑ υποδηλώνει την ομορφιά και την τελειότητα στις επιστήμες, στις τέχνες, στη ζωή στο περιβάλλον κ.ά.

Θα ακολουθήσει στη συνέχεια σύντομα και ένα κείμενο κάλεσμα - πρόσκληση, για να συντονίσουμε όλοι όσοι θα ενδιαφερθούν και θα πλαισιώσουν  την προσπάθειά μας για τα επόμενα βήματά μας.

Όσοι θεωρείτε ότι αυτό το εγχείρημα είναι χρήσιμο και μπορεί να τελεσφορήσει, στηρίξτε την πρωτοβουλία μας με όποιο τρόπο ο καθένας σας μπορεί. Ήδη έχουν δηλώσει την συμφωνία τους και τη συμπάθειά τους αρκετοί φίλοι, φίλες και θα συμπορευτούν μαζί μας σ' αυτόν τον σκοπό.

Για περισσότερες πληροφορίες στα τηλέφωνα του samothrakisarmonia.blogspot.com 

Τηλέφωνα 2551095214, 6974949838 mail samothrakisnea2.gmail.com

ΖΟΥΡΑΦΑ (ΛΑΔΟΞΕΡΑ): ΤΟ ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ - Θεοφάνη Μαλκίδη

1. Εθνική κυριαρχία και Αιγαίο Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει στην Ελλάδα για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), τηρουμένων των αναλογιών βεβαίως των άλλων ζητημάτων που απασχολούν το δημόσιο διάλογο, έφερε στο προσκήνιο θέματα με τεράστιο εθνικό και διεθνές ενδιαφέρον. Πετρέλαιο, φυσικό αέριο, εθνική κυριαρχία. Παράλληλα αναδείχτηκαν και συνιστώσες που σχετίζονται με τα παραπάνω και ιδιαίτερα με το κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί- στην παρούσα συγκυρία- να ανακηρύξει την ΑΟΖ και εάν αυτή περιλαμβάνει όλη την ελληνική επικράτεια. Το πρόβλημα του Καστελόριζου ήταν το πρώτο που προέκυψε και μάλιστα με ιδιαίτερα προκλητικό τρόπο, αν ληφθούν υπόψη οι σχετικές δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών. Η ΑΟΖ και τα προβλήματα περί οριοθέτησης και ανακήρυξης είχαν και έχουν και συνέχεια. Η επόμενη έντονη αμφισβήτηση προέκυψε στο βόρειο ακρότατο όριο της ελληνικής (και ευρωπαϊκής για να μη λησμονούμε) θαλάσσιας κυριαρχίας: στη Ζουράφα (Λαδόξερα). Εκεί που για χρόνια, όπως και σε όλο το Θρακικό Πέλαγος αλλά Θρακική ενδοχώρα, αμφισβητείται η ελληνική παρουσία, ωστόσο στους τελευταίους μήνες και ημέρες, οι ενέργειες της Τουρκίας, έχουν κορυφωθεί με τρόπο προκλητικό, ως συνήθως. Η παρουσία του Πολεμικού Ναυτικού, του Λιμενικού Σώματος και των Ελλήνων αλιέων, είναι εστίες αντίστασης στην τουρκική αμφισβήτηση, όμως στην ιστορική στιγμή που περνά η πατρίδα μας, η κατοχύρωση της ελληνικής κυριαρχίας, με κάθε τρόπο και μέσο που διαθέτουμε, (και ) στη Ζουράφα, είναι άμεση προτεραιότητα. 2. Ζουράφα και ιστορία Σύμφωνα με το Γιώργο Λεκάκη («Σαμοθράκη- Ιερά Νήσος»), η Ζουράφα, μάλλον, χρωστάει το όνομά της στην λέξη «ζούρα» (που σημαίνει υποστάθμη, κατακάθι) γιατί το νησί είναι και υπό την στάθμη της θαλάσσης-σκόπελος και κατακάθι ηφαιστείων) + την λέξη «φα» (<φάος, φως, φανερή). Δηλαδή αποτελεί ένα ηφαιστειακό κατακάθι, κυρίως υπό την θάλασσα, το οποίο όμως είναι και φανερό. Μεταφορικώς, η λέξις ζούρα σημαίνει και την ακαθαρσία, την λέρα – έννοια που φέρει και το κατακάθι – και ίσως με αυτό θέλανε να αποδώσουν και την εμφάνιση πετρελαιοκηλίδων στην περιοχή. Το νησί λέγεται και Ζγόραφα ή Σγόραφα ή Λαδόξερα ή Λαδοξήρα ή Λαδοξέρα. Οι τελευταίες ονομασίες προκύπτουν από τους αλιείς ψαράδες, οι οποίοι εντοπίζουν κάθε τόσο «”λάδι” στην ξέρα». Η Ζουράφα, η μικρότερη και βορειοανατολικότερη των Θρακικών Σποράδων (μαζί με Ίμβρο, Τένεδο, Σαμοθράκη), με έκταση 9 στρέμματα και μήκος ακτής 465 μέτρα, οριοθετεί την ελληνική επικράτεια στο Βορειοανατολικό Αιγαίο. Οι μετρήσεις της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού, έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, λόγω της διάβρωσης, αφού σύμφωνα με νεώτερους υπολογισμούς, η έκταση του νησιού είναι μικρότερη του ενός στρέμματος και έχει ακτογραμμή 32 μέτρα. Η Ζουράφα απέχει από το βορειοανατολικό άκρο της Σαμοθράκης (Άκρα Άγκιστρο ή Σκεπαστό) 6 ν.μ., 22 ν.μ από το φάρο της Αλεξανδρουπόλεως, ενώ το στενό μεταξύ της Ζουράφας και της Άκρας Γκρέμια (Μποζτεπέ) έχει εύρος 14 ν.μ. Ο χάρτης του Piri Reis (1521), δεν την σημειώνει, αλλά την αναφέρει ως «Zurata Kaya»: («Ο βράχος της Καμηλοπαρδάλεως») – και συστήνει την επικινδυνότητά της. Αναφέρεται ανώνυμη από τον Marco Boschini (1613-1678) και την βρίσκουμε σε χάρτη του Lauremberg (1638), του Dapper (1688), του P. Vander (1729). Το 1809, ο Choiseul Gouffier την σημειώνει σε χάρτη με το όνομα «Rocher sur lequel il y a 5 pieds d’ eau». Ανώνυμη αναφέρεται από τον Benoist (1829) και τον Γερμανό αρχαιολόγο Alex. Conze, ο οποίος επεσκέφθη την Σαμοθράκη στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ πρώτος που την υδρογράφησε ήταν ο Βρετανός πλοίαρχος Wharton (του υδρογραφικού «Fown»), το 1880. Ο Νικόλαος Φαρδύς (1853-1901), σημαντικός Σαμοθρακίτης με σπουδές στη Γαλλία, σε άρθρο του στη «Θρακική Επετηρίδα» το 1897 (ΤΑ ΖΓΟΡΑΦΑ ΩΣ ΚΕΝΤΡΟΝ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΟΥ ΘΡΑΚΙΚΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ ΠΡΟ ΑΜΝΗΜΟΝΕΥΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΚΑΤΑΠΟΝΤΙΣΕΣΙΣΑΙ), γράφει μεταξύ των άλλων τα εξής: «Tα Ζγόραφα είναι τρικαρηνός ύφαλος πέτρα, εν νηνεμία μόνον, και μάλιστα όποτε συνέπεια βορειοανατολικού ανέμου αποσύρονται τα θαλάσσια ύδατα, ορατή της παραπλέουσι ταύτην, λίαν δ’ επικίνδυνος τοις ναυτιλλομένοις, κειμένη εν τω Θρακικώ πελάγει μεταξύ Θρακικής Χερσονήσου και Σαμοθράκης, εις εξ περίπου μιλίων απόστασιν από του Αγκίστρου, άκρας ονομαστής επί της βορειοανατολικής παραλίας της νήσου Σαμοθράκης. Η ύφαλος αυτή, εν καιρώ γαλήνης, διακρίνεται επίσης εκ τίνος υγράς ελαιώδους ουσίας, επιπλέουσης επί των περί αυτήν υδάτων της θαλάσσης και αποπνέουσης οξείαν και πνιγηράν τίνα οσμήν πετρελαίου. Κείται δε γεωγραφικώς επί του σημείου εκείνου, εν τω οποίω συναντώνται η 40° ,28΄ μοίρα του βορείου πλάτους μετά της 25° ,51΄ του μεσημβρινού, κατά τον Πινάκα ον εδημοσίευσεν ο κ. Α. Conze, εν τω Reise auf den Jnseln des Thrakischen Meeres. (Hannover, 1860). Η ύφαλος αυτή εφείλκυσε κατά πρώτον την προσοχήν μου τω 1874, οπότε, επιβαίνων ιστιοφόρου πλοίου και ευρεθείς εν καιρώ γαλήνης πλησίον αυτής, ηδυνήθην ιδίοιςομμάσι να ιδώ την επί της θαλλάσης πλέουσαν ελαιώδη ουσίαν, να δοκιμάσω εξ ιδίας αντιλήψεως και πεισθώ επί τέλους, ότι πρόκειται ενταύθα περί πετρελαίου, του οποίου η πηγή βεβαίως κείται εν τω σώματι του υφάλου τούτου πέτρου». Ο Φαρδύς προσθέτει ότι «η παρουσία πετρελαίου επί της υφάλου Ζγόραφα, τα θερμά μεταλλικά ύδατα των Θερμών επί της νήσου Σαμοθράκης(“Τα θερμά νερά της νήσου Σαμοθράκης” υπό Ν. Β. Φαρδυ, εν τω “Έβρω” Ανδριανουπόλεως, 3 Ιουλίου 1896. Έτος Ε΄, αριθ. 72) και ο ακατάπαυστος υποχθόνιος βρόμος μετά δονήσεων κατά το μάλλον και ήττον σφόδρων του εδάφους αυτής μαρτύρουσι την παρουσίαν μετάλλων εν τοις στερνοίς του ουκ ευαγκάλου τούτου όγκου και την ακατάπαυστον ηφαιστειώδη εργάσιαν εν αυτώ.)». Ο Ν. Φαρδύς υιοθετεί την άποψη του Πλινίου πως η Ζουράφα είναι υπόλειμμα ενός των τεσσάρων νησιών, που υπήρχαν κάποτε μεταξύ Σαμοθράκης και χερσονήσου της Αίνου. Ένας άλλος μελετητής, ο Σ.Ε. Λυκούδης γράφει ότι η διαβρωτική επεξεργασία της θάλασσας κατήντησε την Ζουράφα να έχει διάσταση 35 μέτρα , της οποίας οι δύο ακραίες κεφαλές είναι ξηρές σε περίοδο γαλήνης και αναπαυτήρια γλάρων . Ο Γεώργιος Γιαγκάκης («Η ΖΟΥΡΑΦΑ ΜΑΣ: Βορειοανατολική νησαία προεξοχή της χώρας»), αναφέρει ότι στην έκδοση του Πλοηγού του 1955, σε μικρές αποστάσεις από τη Ζουράφα υπάρχουν στα μεν Δυτικά της «Βράχος» μικρού υπέρ την επιφάνεια της θάλασσας ύψους , στα σε Νοτιοανατολικά της «Βράχος» περί την επιφάνεια της θάλασσας. Ήδη, μετά από τις δεκαετίες που πέρασαν, τα βραχώδη αυτά νησαία εδάφη έχουν εξαλειφθεί, περιέπεσαν στην κατηγορία του σκόπελοι ή και της υφάλου και απέμεινε η υψηλότερη Ζουράφα. Επί της Ζουράφας, όπως αναφερόταν σε παλαιότερα κείμενα «λειτουργεί φανός μεμονωμένου κινδύνου με αναλάμπον λευκό φως. Η μεταλλική πυραμίς του φανού είναι χρωματισμένη μαύρη με ερυθρή λωρίδα». 3. Η τουρκική στάση και η κατάρρευση του φάρου της Ζουράφας Εδώ και πολλά χρόνια η Τουρκία με τη στάση της προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα αμφισβήτησης της εθνικής κυριαρχίας (και ) στη Ζουράφα. Αμέσως μετά την εισβολή στην Κύπρο το 1974, η πολιτική αυτή εντάθηκε και σημειώθηκαν αρκετά επεισόδια με παρενοχλήσεις τουρκικών πολεμικών σκαφών σε Έλληνες αλιείς στη Ζουράφα. Οι παρενοχλήσεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα, μετά από εμβολισμούς τον τραυματισμό ακόμη και το θάνατο Ελλήνων αλιέων. Με την πάροδο του χρόνου υπήρξε μία βαθμιαία άνοδος της τουρκικής παρουσίας στην περιοχή, η οποία εκτός από τη ναυτική συνδυάζεται και με την παρουσία Τούρκων αλιέων, οι οποίοι δε δεσμεύονται από τις απαγορεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έτσι εξαφανίζουν με πολυποίκιλους τρόπους το θαλάσσιο πλούτο. Επίσης παραβιάζουν τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας, κάτι που είναι διακριτό με γυμνό μάτι, τόσο από την Αλεξανδρούπολη, όσο και από τη Σαμοθράκη. Τους τελευταίους μήνες η Ζουράφα ήρθε ξανά στο προσκήνιο με την παρουσία τουρκικών σκαφών που έκαναν έρευνες στην περιοχή, με την παρουσία πολεμικών σκαφών που φωτογραφίζουν και αλιευτικών σκαφών που δραστηριοποιούνται εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων, όπως και με την κατάρρευση του φάρου. Για την κατάρρευση του φάρου υπήρξαν δύο εκδοχές, η ανθρώπινη παρέμβαση και η καταστροφή λόγω καιρικών συνθηκών. 4. Ζουράφα, εθνική κυριαρχία και ΑΟΖ Η Ζουράφα αποτελεί μία σημαντική νησίδα που αφορά την εθνική κυριαρχία και την ελληνική ΑΟΖ και μάλιστα σε μία περιοχή με συγκεκριμένες προεκτάσεις που αφορούν την εθνική ανεξαρτησία. Τόσο στη θάλασσα όσο και στην ηπειρωτική χώρα. Αρχικώς η κατανόηση για τη Ζουράφα και τη σπουδαιότητά της πρέπει να γίνει άμεσα. Η Ζουράφα αφορά την εθνική κυριαρχία, την ΑΟΖ και όλα τα σχετικά με την ελληνική παρουσία. Αυτό δεν έχει γνωστό και διακριτό και πριν να δημιουργηθεί άλλη μία γκρίζα ζώνη, πρέπει να γίνουν άμεσα όλες εκείνες οι ενέργειες που προβλέπονται για την περιοχή. Πόσοι, πέραν των ειδικών γνωρίζουν την ύπαρξη της Ζουράφας, που παραλείπουν οι για το ευρύ κοινό (σχολικοί, τουριστικοί κ.ά.) χάρτες, παρά το γεγονός ότι σηματοδοτεί τα όρια της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Επικράτειας; Μετά το Καστελόριζο, την νότια έκφραση της ΑΟΖ, η Τουρκία επαναφέρει τις διεκδικήσεις της για την Ζουράφα, αμφισβητώντας την ελληνική κυριαρχία εκεί, αφού η βραχονησίδα έχει κεντρικό ρόλο στη χάραξη της θαλάσσιας οριογραμμής και στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Και όλα αυτά και ενώ στην περιοχή, υπάρχουν ενδείξεις και αποδείξεις για ύπαρξη υδρογονανθράκων. Ο πρώην Υπουργός Ενέργειας, Ευάγγελος Κουλουμπής, σε άρθρο του (Νοέμβριος 2000) υποστήριξε ότι ή Ζουράφα μαζί με άλλες βραχονησίδες τού Αιγαίου μπορούν να γίνουν οι «χρυσοφόρες πύλες», από όπου είναι δυνατό να αντληθούν πετρελαϊκά κοιτάσματα ικανά να καλύψουν τις συνολικές ανάγκες της χώρας μας για πολλά έτη. 5. Συμπεράσματα Είναι περιττό να αναφέρουμε ξανά την κρίσιμη εθνική αλλά οικονομική και πολιτική κρίση την οποία περνάμε όλοι μας. Η πατρίδα μας θα πρέπει ανακτήσει την κυριαρχία της, σε όλα τα επίπεδα, ζήτημα που συνδέεται και με την ΑΟΖ, από το Καστελόριζο μέχρι τη Ζουράφα. Ειδικά στο Θρακικό πέλαγος, κάθε άλλη καθυστέρηση θα συνεπάγεται εξαφάνιση, κυριολεκτικά και μεταφορικά, κάθε μορφής ελληνικής παρουσίας στην περιοχή. Και πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει Έλληνας και Ελληνίδα που επιθυμεί κάτι τέτοιο.