«H ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ: 150 ΧΡΟΝΙΑ» ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΝΗΜΗΣ 26 έως 29 Ιουλίου 2013

Από αύριο Παρασκευή 26 Ιουλίου  και μέχρι στις 29 Ιουλίου ξεκινάει  ένα  πλούσιο τετραήμερο

 εκδηλώσεων που διοργανώνει το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Σαμοθράκης  σε Συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα  Έβρου υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτισμού και της ΙΘ Εφορίας αρχαιοτήτων .

Στο πλαίσιο του  μεγάλου πολιτιστικού αφιερώματος  για τα 150 χρόνια από την ανακάλυψη ενός από τα ωραιότερα και σπουδαιότερα μνημεία παγκοσμίως, του αγάλματος της Νίκης της Σαμοθράκης θα πραγματοποιηθούν:

Αρχαιολογική ημερίδα με την επιστημονική ευθύνη του αρχαιολόγου Δημήτρη Μάτσα.

Πολιτιστική ημερίδα με θέμα τη Νίκη της Σαμοθράκης ως πηγή έμπνευσης στην τέχνη (κινηματογράφος, λογοτεχνία, ζωγραφική, ποίηση κλπ).

Δημιουργικά εργαστήρια για ενηλίκους και παιδιά, στον αρχαιολογικό χώρο

Εκθέσεις ζωγραφικής με θέμα τη Νίκη. 

Προβολή κινηματογραφικής ταινίας του Δήμου Αβδελιώδη και μαθητικού ντοκιμαντέρ.

Μουσική παράσταση από την παιδική χορωδία Αρμονίας Γέννεσις.

Εμείς θα σταθούμε λίγο περισσότερο στις εκδηλώσεις του Σαββάτου 27 Ιουλίου (09.00 – 14.30, Χώρα - Πνευματικό Κέντρο), και στην αρχαιολογική ημερίδα «150 χρόνια από την ανακάλυψη του αγάλματος της Νίκης», στην παρουσίαση της έκδοσης  του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού «Η Νίκη της Σαμοθράκης»  αλλά και την βράβευση των αρχαιολόγων  James R. McCredie, Bonna D. Wescoat και Δημήτρη Μάτσα. Τρεις σπουδαίοι αρχαιολόγοι που τιμούν πολλά χρόνια τώρα με την παρουσία και την προσφορά τους το νησί της Σαμοθράκης .

JAMES R.MCCREDIE 

Ο James Robert McCredie ήταν (1978-2002) Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών (Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης), του οποίου υπήρξε και Διευθυντής (1983-2002)· συμμετείχε από το 1961 στις ανασκαφές του Ιδρύματος αυτού στο Ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη, στις οποίες ήταν Διευθυντής από το 1966 μέχρι το 2012. Στη διάρκεια της θητείας του ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την αρχιτεκτονική του χώρου φέρνοντας στο φως νέο υλικό και αναθεωρώντας παλαιότερες απόψεις, με σημαντικότατη συνεισφορά τις γνώσεις μας για το Κτίριο του Τελετουργικού Χορού, τη Θόλο της Αρσινόης Β΄, τα μνημεία του Ανατολικού και Δυτικού Λόφου, το Πρόπυλο Πτολεμαίου Β΄. Επίσης, χρημάτισε Διευθυντής της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (1969-1977), Πρόεδρος της Ακαδημαϊκής Επιτροπής (1980-1990) και του Διοικητικού της Συμβουλίου (2001-2010) της Σχολής, καθώς και Πρόεδρος της Επιτροπής της Γενναδείου Βιβλιοθήκης (1997-2000). Στα βιβλία του περιλαμβάνονται η δημοσίευση (με τους G. Roux, S. Shaw και J. Kurtich) της Θόλου της Αρσινόης Β΄ στο Ιερό των Μεγάλων Θεών (Samothrace 7, The Rotunda of Arsinoe, 1992), και η επιμέλεια του αρχαιολογικού Οδηγού του Karl Lehmann: Samothrace. A Guide to the Excavations and the Museum (6η έκδοση, Θεσσαλονίκη 1998). Έχει δημοσιεύσει σε επιστημονικά αρχαιολογικά περιοδικά πολλά άρθρα που αναφέρονται κυρίως στη δουλειά του στη Σαμοθράκη.

D.WESCOAT

Η Bonna Daix Wescoat είναι Καθηγήτρια Κλασικής Τέχνης και Αρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Emory (Atlanta, Η.Π.Α.). Πήρε μέρος από το 1977 μέχρι σήμερα στις ανασκαφές στο Ιερό των Μεγάλων Θεών, στη διεύθυνση των οποίων διαδέχτηκε το 2012 τον J. R. McCredie. Είναι υπεύθυνη του Προγράμματος δημοσίευσης των μνημείων των Ανατολικού και Δυτικού Λόφων στον αρχαιολογικό χώρο. Ανάμεσα στα βιβλία που έγραψε ή επιμελήθηκε περιλαμβάνονται τα Samothracian Connections; Essays in honor of James R. McCredie (επιμέλεια, μαζί με την Ο. Παλαγγιά, 2010), το Architecture of the Sacred: Space, Ritual, and Experience from Classical Greece to Byzantium (επιμέλεια, μαζί με τον R. Ousterhout, 2012) και ο 9ος τόμος της σειράς των ανασκαφών του Ινστιτούτου Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης για τα μνημεία του Ανατολικού Λόφου (The Monuments of the Eastern Hill, 2013). Για τη δουλειά της στη Σαμοθράκη έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα σε επιστημονικά αρχαιολογικά περιοδικά.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΤΣΑΣ

Ο Δημήτρης Μάτσας είναι από το 1979 αρχαιολόγος της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού. Από το 1980 υπηρετεί στη ΙΘ΄ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων (Κομοτηνή) και ασχολείται με τη Σαμοθράκη από το 1982, όπου μέχρι τότε ήταν γνωστό ανασκαφικά μόνο το Ιερό των Μεγάλων Θεών. Οι ανασκαφές του Δ. Μάτσα σε διάφορους αρχαιολογικούς χώρους του νησιού (Μικρό Βουνί, Βρυχός, Κεραμιδαριά, Αρχαία Πόλη, Βόρεια Νεκρόπολις, Μάνταλ’ Παναγιά) και οι επιφανειακές του αρχαιολογικές έρευνες σ’ όλη την έκταση της Σαμοθράκης πλούτισαν τις γνώσεις για την πολιτιστική εξέλιξη με έμφαση στην προ- και πρωτο-ιστορία και πρόβαλαν τον διαχρονικό ρόλο της Σαμοθράκης στο Αιγαίο. Παράλληλα, ασχολήθηκε με τις εργασίες διαχείρισης, συντήρησης και ανάδειξης του Ιερού των Μεγάλων Θεών και της Αρχαίας Πόλης (1995 – μέχρι σήμερα), καθώς και με το πρόσφατο πολιτιστικό παρελθόν της Σαμοθράκης (1985-8: καταγραφή και αποτύπωση νερόμυλων και ελαιοτριβείων). Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα για τη δουλειά του στη Σαμοθράκη σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά αρχαιολογικά περιοδικά.

ΙΘ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων

http://www.samothrace.emory.edu/

http://scholarblogs.emory.edu/samothrace/

Το πρόγραμμα εκδηλώσεων:

Πατήστε στον σύνδεσμο για να δείτε τo πρόγραμμα

Υλικό: παριανό μάρμαρο
Έτος δημιουργίας: 190 π.Χ.
Τόπος διατήρησης: Μουσείο Λούβρου, Παρίσι, Γαλλία
Διαστάσεις: ύψος 275 εκ. (328 εκ. Με τη βάση του)

Σύντομο ιστορικό:

Η Νίκη* της Σαμοθράκης είναι ένα ελληνιστικό* γλυπτό του 2ου π.Χ. αιώνα σκαλισμένο σε παριανό μάρμαρο, που παριστάνει τη θεά Νίκη. Το γλυπτό βρέθηκε στη Σαμοθράκη το 1863, σπασμένο σε πολλά κομμάτια, και μεταφέρθηκε στο Μουσείο του Λούβρου. Το κεφάλι και το αριστερό χέρι της Νίκης δε βρέθηκαν ποτέ. Το άγαλμα ήταν στημένο πάνω σε μια βάση με μορφή πλώρης πλοίου, βασικά κομμάτια της οποίας έχουν βρεθεί. Το ιερό της Σαμοθράκης ήταν αφιερωμένο στους Καβείρους, θεότητες της γονιμότητας, οι οποίοι προστάτευαν τους ναυτικούς και έδιναν δύναμη σε όσους πολεμούσαν. Η τοποθέτηση του αγάλματος  της Νίκης σε ένα ακρόπλωρο αποτελούσε θρησκευτική πράξη απόδοσης φόρου τιμής σ’ αυτές τις θεότητες για τη βοήθεια που προσέφεραν στους νικητές-αναθέτες. Ο καλλιτέχνης που δημιούργησε το γλυπτό δεν είναι γνωστός με βεβαιότητα, αν και ένα απόσπασμα από την επιγραφή στη βάση του γλυπτού περιλαμβάνει τη λέξη «Ρόδιος». Πιστεύεται ότι το έργο ήταν ανάθημα της Ρόδου, της πιο μεγάλης ναυτικής δύναμης εκείνης της εποχής  στο Αιγαίο, προς ανάμνηση μιας συγκεκριμένης νίκης σε ναυμαχία. Το χρώμα του μαρμάρου και ο τύπος  του πλοίου που αποτελεί τη βάση του γλυπτού παραπέμπουν σε έργο που πιθανόν να προέρχεται από  τη Ρόδο. Σύμφωνα με άλλες πηγές, το γλυπτό ήταν αφιέρωμα του Μακεδόνα στρατηγού Δημητρίου του Πολιορκητή έπειτα από μια νικηφόρα ναυμαχία στην Κύπρο.

Παρουσίαση του έργου:

Η Νίκη της Σαμοθράκης θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής τέχνης. Η θεά Νίκη παρουσιάζεται με τη μορφή μιας φτερωτής γυναίκας η οποία κατέβηκε από τον ουρανό, για να αναγγείλει τη νίκη στον στόλο που κέρδισε τη μάχη. Αναπαριστάνεται η στιγμή ακριβώς της προσγείωσης της θεάς, λίγο πριν αυτή σταθεί τελικά στην πλώρη του πλοίου, ενάντια στον δυνατό άνεμο που κάνει τα ενδύματά της να κυματίζουν. Το άγαλμα σμιλεύτηκε σε παριανό μάρμαρο, σε μέγεθος μεγαλύτερο από το φυσικό. Στο δεξί χέρι της κρατούσε μάλλον μια σάλπιγγα, που θα την έφερε κοντά στα χείλη, ενώ στο αριστερό κρατούσε ίσως κάποιο λάφυρο ή τρόπαιο από τη μάχη. Το πτυχωτό ένδυμα κολλά πάνω στο σώμα της σαν να είναι βρεγμένο. Το ένδυμα, που γλιστρά από τους ώμους της, κυματίζει πίσω της και τυλίγεται γύρω από τα πόδια της. Τα δυνατά φτερά της θεάς μοιάζουν έτοιμα να την απογειώσουν ξανά. Παρά τους αιώνες που έχουν περάσει διατηρούν ακόμη και σήμερα μια αξιοθαύμαστη αναπαραστατική ακρίβεια. Η κίνηση του έργου είναι σπειροειδής και η σύνθεσή του δίνει την εντύπωση ότι ανοίγεται οπτικά προς διάφορες κατευθύνσεις. Αυτό το πετυχαίνει ο καλλιτέχνης με τις οξείες γωνίες των φτερών, την προβολή του αριστερού ποδιού και την έμφαση που δίνει στο ένδυμα το οποίο κυματίζει ανάμεσα στα πόδια της θεότητας. Ο γλύπτης, από τον τρόπο με τον οποίο σκαλίζει το μάρμαρο, αποκαλύπτει το γυναικείο σώμα με μεγάλη δεξιοτεχνία και δίνει με έξοχο τρόπο την εντύπωση του λεπτού και βρεγμένου υφάσματος, που άλλοτε κολλάει στο σώμα και άλλοτε κυματίζει στον άνεμο. Το μεγάλο αυτό έργο, το οποίο πιθανόν να χρησιμοποιούνταν ως βωμός, ήταν τοποθετημένο σε ανοιχτό και ψηλό χώρο κοντά στο ιερό. Σ’ αυτή τη θέση ίσως να υπήρχε μια μικρή τεχνητή λίμνη, μέσα στην οποία το πλοίο έμοιαζε να πλέει.

ΓΩΣΣΑΡΙ

Νίκη:

Η Νίκη στην αρχαία ελληνική θρησκεία και μυθολογία ήταν η προσωποποίηση της νίκης, της επικράτησης επί των αντιπάλων. Ήταν κόρη του Τιτάνα Πάλλαντα και της Στύγας. Υπήρξε δημοφιλές θέμα στην τέχνη  και συνήθως παριστανόταν με φτερά και κρατώντας ένα στεφάνι ή ένα κλαδί φοίνικα.

Ελληνιστική γλυπτική:

Η ελληνιστική περίοδος ξεκινά από τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. και διαρκεί ως το 31 π.Χ. (ήττα της Κλεοπάτρας στο Άκτιο). Το ύφος των γλυπτών δεν είναι ενιαίο, αλλά γενικά τα έργα της εποχής εκείνης χαρακτηρίζονται από μεγάλη δεξιοτεχνία, από μια υπερβολή στην έκφραση των συναισθημάτων και των κινήσεων και από την πολυπλοκότητα της σύνθεσής τους.

http://www.pi-schools.gr

Η ανεύρεσή της

Μερική αναπαράσταση των χρωμάτων του έργου

Η Νίκη της Σαμοθράκης, είναι έργο Ρόδιου καλλιτέχνη, από παριανό μάρμαρο με ύψος 3.28 μ. βρέθηκε κοντά στο ιερό των Καβείρων το 1863, κατακερματισμένη από τον Γάλλο πρόξενο στην Αδριανούπολη Σάρλ Σαμπουαζό.
Τα κομμάτια του γλυπτού βρέθηκαν τμηματικά και στην αρχή η Νίκη εκτίθετο στο Λούβρο δίχως τον κορμό και τα φτερά της αλλά και δίχως την πλώρη, τα κομμάτια της οποίας οι Γάλλοι ειδικοί στην αρχή είχαν εκλάβει ότι ανήκαν σε τύμβο και τα είχαν αφήσει στη Σαμοθράκη. Συγκεκριμένα, η ανεύρεση άρχισε το 1863 από μια αρχαιολογική αποστολή στην οποία επικεφαλής ήταν ο Κάρολος Σαμπουαζό (1830-1909) (Charles Champoiseau) υποπρόξενος της Γαλλίας στην Αδριανούπολη (σημερινό Εντιρνέ Τουρκίας). Ενώ έσκαβαν σε μια χαράδρα στις 15 Απριλίου του 1863, στα βόρεια του νησιού, ένας Έλληνας εργάτης φώναξε στον Σαμπουαζό «Κύριε, εύραμεν μια γυναίκα!» - ήταν η μισή Νίκη της Σαμοθράκης. Ο Σαμπουαζό ήρθε αμέσως σε επικοινώνησε αμέσως με τον πρέσβη της πατρίδας του στην Κωνσταντινούπολη και εκείνος φρόντισε η Τουρκία να δώσει τότε έγκριση για να αποπλεύσει γαλλικό πολεμικό πλοίο και να φορτώσει τη Νίκη της Σαμοθράκης για τη Γαλλία  η Σαμοθράκη είχε σημαντική αυτονομία, αλλά ανήκε ακόμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και απελευθερώθηκε στις 19 Οκτωβρίου του 1912 Το άγαλμα έφτασε στο Λούβρο στις 11 Μαϊου του 1864 και δύο χρόνια μετά εκτέθηκε για πρώτη φορά μετά τις απαραίτητες εργασίες – χωρίς όμως ακόμα να μπορούν να εκθέσουν το επάνω μέρος τους κορμού και τα φτερά.

Το άγαλμα βρέθηκε σε πολλά κομμάτια γιατί στα ελληνιστικά χρόνια οι καλλιτέχνες δούλευαν το γλυπτό τους σε πολλά κομμάτια εξαρχής – στην αρχαία Ελλάδα δούλευαν χωριστά μόνον το κεφάλι και τα άκρα που εξείχαν. Ο άγνωστος λοιπόν γλύπτης είχε επεξεργαστεί το έργο του κατά τμήματα και μετά το είχε ενώσει, οπότε στο σεισμό με την κατακρήμνιση του γλυπτού, αυτό έσπασε πολύ πιο εύκολα και σε πολλά σημεία.

Αποτελείται από το μεγάλο κομμάτι κάτω από το στήθος μέχρι τα πόδια, από ένα δεύτερο κομμάτι που είναι ο άνω κορμός, το αριστερό φτερό (το δεξί προστέθηκε αντιγράφοντας το αριστερό) και από το κεφάλι – αυτό δεν βρέθηκε ποτέ από όσο γνωρίζουν οι ειδικοί. Τα χέρια, τα φτερά και τα πόδια, όπως και πολλά κομμάτια του ενδύματος σμιλεύονταν τότε χωριστά και μετά το άγαλμα συναρμολογείτο. Τα φτερά ήταν από δύο μεγάλα μάρμαρα που ήταν συνδεδεμένα στην πλάτη χωρίς εξωτερική στήριξη και αυτό δημιουργούσε πρόβλημα ισορροπίας στο άγαλμα, αλλά ο γλύπτης το έλυσε με μεγάλη τέχνη.

Η μεταφορά της από τους εργάτες της ανασκαφής

Η πλώρη του πλοίου αποτελείται από 23 κομμάτια μαρμάρου και δείχνει ότι ο γλύπτης κατείχε τέλεια και τους νόμους της φυσικής. Σε μια ορθογώνια βάση από έξη μαρμάρινες πλάκες στερεώνονταν 17 κομμάτια που ενώνονταν αρχικά με μέταλλο και σχημάτιζαν τρείς οριζόντιες σειρές που κλιμακώνονταν προς τα εμπρός για το σχηματισμό της πλώρης. Άγαλμα και πλοίο ισορροπούσαν το ένα το άλλο σαν αντίβαρα και το κέντρο βάρους του αγάλματος είχε σταθμιστεί έτσι ώστε να πέφτει στο σημείο που κρατούσε ανασηκωμένη ζωηρά η πλώρη σαν αληθινού ξύλινου καραβιού –το άγαλμα δεν μπορούσε δηλαδή να μετακινηθεί χωρίς να διαλυθεί το πλοίο. Το όλο σύμπλεγμα θεωρείται όχι μόνον αριστουργηματικό από καλλιτεχνική άποψη, αλλά και ιδιοφυές.

Το 1875 Αυστριακοί αρχαιολόγοι είδαν στον τόπο της ανασκαφής τα μάρμαρα που ο Σαμπουαζό νόμισε ότι ανήκαν σε τύμβο και αναλογιζόμενοι ελληνικά νομίσματα που απεικόνιζαν τη Νίκη σε πλώρες πλοίων κατάλαβαν ότι επρόκειτο για τμήματα μαρμάρινης πλώρης. Ο Σαμπουαζό έμαθε για τα μάρμαρα της πλώρης το 1879 και κατάφερε να τα πάρει κι αυτά στο Λούβρο. Η συναρμολόγηση και η αποκατάσταση (π.χ. του αριστερού φτερού που βρέθηκε σε πολλά κομμάτια και του δεξιού που ουσιαστικά είναι σχεδόν όλο προσθήκη μια που βρέθηκε ένα πολύ μικρό κομμάτι του) ολοκληρώθηκε το 1884

Απεικόνιση του έργου στην αρχική του μορφή

Το 1950 όταν συναρμολογήθηκε και η δεξιά παλάμη της, άρχισε να εκτίθεται κι αυτή.Τον Αύγουστο του 1939 η «Νίκη της Σαμοθράκης» μεταφέρθηκε με μεγάλη δυσκολία με μια ξύλινη ράμπα, ώστε να απομακρυνθεί όπως και όλα τα πολύτιμα εκθέματα του Μουσείου σε ασφαλέστερη τοποθεσία λόγω του πολέμου -φυλάχτηκε μαζί με την Αφροδίτη της Μήλουκαι τους «Σκλάβους» του Μιχαήλ Αγγέλου στο Château de Valençay.

Μέχρι την ανακάλυψή της Νίκης της Σαμοθράκης, η Νίκη απεικονιζόταν πάντοτε στην ελληνική γλυπτική και κεραμική σαν λεπτή φτερωτή θεά, που πετούσε γύρω από το άρμα του Δία ή γύρω από τρίποδες των νικηφόρων αθλητών (στο Λούβρο υπάρχουν αρκετά ανάλογα έργα).

Βιβλιογραφία: Π. Βαλαβάνης κ' Β. Λαμπρινουδάκης, " Η Ελληνική Τέχνη στα Μουσεία του Κόσμου", τόμος 4, "Λούβρο Παρίσι", Εκδόσεις" Η Καθημερινή", Αθήνα 2010.