Η Αρμονία είναι τέκνο της Σαμοθράκης

Φάνης Μαλκίδης

 Η παράδοση και οι περισσότερες αξιόπιστες πηγές  καταγράφουν ότι η Αρμονία, 

που το όνομά της σημαίνει  Νού, Ψυχή και Σώμα σε τέλειο ανθρώπινο συγκερασμό, 

είναι τέκνο της Σαμοθράκης

1.Η ιστορία και η παγκόσμια σημασία της Σαμοθράκης

Η Σαμοθράκη, πρωτοκατοικήθηκε προς το τέλος των Νεολιθικών Χρόνων (3.000 π.χ. περίπου).  Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Πελασγοί και οι Κάρες. Το βουνό της, Σάος ή Σαώκη, είναι το ψηλότερο στο Αιγαίο. Η πιο ψηλή κορυφή του, το Φεγγάρι, έχει υψόμετρο 1664 μ. Από αυτήν την κορυφή ο Όμηρος, ο οποίος χαρακτηρίζει το νησί  «υλήεσσαν», δηλαδή δασωμένη, μας λέει πως ο  Ποσειδώνας παρακολούθησε τις φάσεις του Τρωικού  πολέμου.

Η μεγαλύτερη ακμή του νησιού, λόγω της  προνομιακής γεωγραφικής του θέσης,   σημειώθηκε κατά την Αρχαϊκή Εποχή (7^ος – 6^ος  αι. π.X.). Η Σαμοθράκη έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και έγινε μέλος της πρώτης  Αθηναϊκής Συμμαχίας  το 477 π.χ.  Την ίδια περίοδο, το Ιερό των Μεγάλων Θεών, το «άσυλο ιερό» που υπήρχε στο νησί, κατά το Διόδωρο το Σικελιώτη αύξησε την επιρροή του.  Σ' αυτό μυήθηκαν  προσωπικότητες της αρχαιότητας, όπως ο Ηρόδοτος, ο βασιλιάς της Σπάρτης Λύσανδρος,  ο Φίλιππος Β' ο  Μακεδών, και άλλοι. Οι  διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου έτρεφαν  μεγάλο σεβασμό προς το Ιερό και τα Μυστήρια και το εμπλούτισαν  με λαμπρές οικοδομές και αναθήματα.

2. Η Αρμονία, η Σαμοθράκη και η σημασία της για τον ελληνικό κόσμο

Η Αρμονία, κόρη του Δία και της Ηλεκτρυώνης/Ηλέκτρας, που ήταν  κόρη του Άτλαντα, καταγόταν από τη Σαμοθράκη (Απολλώνιος ο Ρόδιος Α 916). Αδέλφια της Αρμονίας ήταν ο Ιασίονας και ο Δάρδανος. Ο Ιασίονας ήταν ο πρωταγωνιστής  «στην των Μυστηρίων τελετήν», που είναι τα Καβείρια της Σαμοθράκης, ενώ ο  Δάρδανος μετά το Μεγάλο Κατακλυσμό, δημιούργησε την Τροία,  η οποία αρχικά είχε ονομαστεί Δάρδανος και κατόπιν Τροία από τον εγγονό του, τον Τρώα (Διόδωρος Σικελιώτης Ε΄. 48)

Ο Βασιλιάς των Θηβών, ο Κάδμος, παντρεύτηκε την Αρμονία (Αισχύλου Επτά επί Θήβας, Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου Γ 4, 2) και όλες οι μεγάλες οικογένειες των Θηβών ισχυρίζονταν ότι κατάγονταν από αυτούς. Οι Αμαζόνες δε, σύμφωνα με μία παράδοση, ήταν κόρες της Αρμονίας.

 Σύμφωνα με τον Δημήτρη Μάτσα, την Αρμονία είχε απαγάγει ο Κάδμος στο πέλαγος, όταν, στη διάρκεια της αναζήτησης της αδελφής του Ευρώπης, πέρασε από τη Σαμοθράκη. Η Αρμονία σώθηκε και μεταφέρθηκε πάλι στο νησί από τ’ αδέρφια της, που συνδέονται στενά με τα μυστήρια και με την ιδιότητα των Μεγάλων Θεών.

Ο γάμος της Αρμονίας με τον Κάδμο αναπαριστανόταν στην ιεροτελεστία της Σαμοθράκης που διαδραματιζόταν μέσα στο Κτίριο του Τελετουργικού Χορού  και απεικονιζόταν στη ζωφόρο που το περιέβαλε.

«Στον γάμο αυτό [του Κάδμου και της Αρμονίας]», όπως αναφέρει ο  Διόδωρος (Σ., 5.49.1) «παρακάθισαν για πρώτη φορά σε γαμήλιο γεύμα οι θεοί, και η Δήμητρα, που ερωτεύτηκε τον Ιασίονα, του χάρισε τον καρπό του σιταριού, ο Ερμής τη λύρα, η Αθηνά το περίφημο περιδέραιο και πέπλο και αυλούς και η Ηλέκτρα τα μυστήρια της λεγόμενης μεγάλης μητέρας των θεών που τελούνται με κύμβαλα και τύμπανα και ό,τι άλλο ταιριάζει στις οργιαστικές τελετές· και ο Απόλλωνας έπαιξε κιθάρα και οι Μούσες τον αυλό και οι άλλοι θεοί με λέξεις ευοίωνες συνεργούσαν για την ευγονία αυτού του γάμου»

Πρέπει ιδιαιτέρως να τονίσουμε την σημασία που έχει για τους Έλληνες ο γάμος της Αρμονίας και του Κάδμου, ως γεγονός και ως συμβολισμός. Ο Κάδμος μυείται στα Μυστήρια και μυημένος νυμφεύεται την Αρμονία. «Τον δε γάμον τούτον πρώτον δαίσαι θεούς», για πρώτη φορά δηλαδή στον ευλογημένο αυτόν γάμο παρευρέθησαν όλοι οι θεοί. Εδείπνησαν, παρετέθη γαμήλιο τραπέζι, και μάλιστα προσέφεραν στην Νύφη δώρα. «...Δωρήσασθαι, Ερμήν δε λύραν, Αθηνάν δε τον διαβεβοημένον όρμον και πέπλον και αυλούς ... ».

Ο πέπλος της Αρμονίας και το περιδέραιο,  παραπέμπουν στον τρόπο που ντύνεται η σημερινή νύφη. Η  λύρα που δώρισε ο Ερμής, οι αυλοί που πρόσφερε η Αθηνά, τα κύμβαλα και τα τύμπανα που συνόδευαν τα μυστήρια της Μεγάλης Μητρός, την γνώση των οποίων χάρισε η Ηλέκτρα στον Ιασίονα, καταδεικνύουν τη μεγάλη σημασία που αποδίδεται στην Μουσική.

«...Και Απόλλωνα μεν κιθαρίσαι, τας δε Μούσας αυλίσαι, τους δε άλλους θεούς ευφημούντας συναυξήσαι τον γάμον» (Διόδωρος Σικελιώτης Ε΄.49). Όλοι οι θεοί ευλόγησαν και ελάμπρυναν τούτον τον Γάμο, έδωσαν ευχές, να ζήσει το ζεύγος, να ευτυχήσει («ευφημούντας»), να αυξηθεί με καλούς απογόνους («συναυξήσαι»). Τα κείμενα που έχουμε στη διάθεσή μας από τον Ελλάνικο, τον Έφορο, τον Διόδωρο,  τον Αρριανό και το Νόννο, αναφέρονται στον ευτυχισμένο γάμο του Κάδμου και Αρμονίας στη Σαμοθράκη. Μια ειδική λεπτομέρεια προέρχεται από τον Έφορο, ο οποίος λέει πως  «ακόμη και σήμερα ψάχνουν για την Αρμονία στις γιορτές της Σαμοθράκης», αφού στα Μυστήρια οι μύστες οι οποίοι λάμβαναν μέρος  περιπλανιούνταν με δεμένα τα μάτια  στο σκοτάδι αναζητώντας την Αρμονία.

Παιδιά του Κάδμου και της Αρμονίας ήταν η Σεμέλη (μητέρα του θεού Διονύσου), η Ινώ/Λευκοθέα (μητέρα του Μελικέρτη), η Αυτονόη (μητέρα του Ακταίωνα), η Αγαύη (μητέρα του Πενθέα) και ο Πολύδωρος, πατέρας του Λαβδάκου, που έγινε πρόγονος του Οιδίποδα.

Η Αρμονία, για να τιμήσει τη μητέρα της Ηλεκτρυώνη ή Ηλέκτρα, ονόμασε τις πύλες της Θήβας «Ηλεκτρίδες». Στη Θήβα, όπου υπήρχε Καβείριο (Ιερό των Καβείρων), μόλις λίγα χιλιόμετρα από την πόλη των Θηβών, ο χαρακτήρας της λατρείας τους ήταν διονυσιακός και λατρευόταν η κορυφαία θεά Δήμητρα Καβειραία. Κάποτε, ο Κάδμος και η Αρμονία εγκατέλειψαν τη Βοιωτία, αφήνοντας στον θρόνο τον εγγονό τους Πενθέα. Μετοίκησαν στην Ιλλυρία και μεταμορφωμένοι σε φίδια οδηγήθηκαν από τον Δία στα Ηλύσια Πεδία.