Το ακατάβλητο δημοκρατικό - πατριωτικό φρόνημα.

Τώρα, πια, καταλάβαμε ότι η ληθαργούσα ιστορική μνήμη οδηγεί στην πολιτική αρνησιγνωσία και την αδυναμία αναστοχασμού της πολιτικής αυτοσυγκρότησης. Αυτά συνδέονται και με την παρατηρούμενη περιφρόνηση στη Δημοκρατία, αλλά και με την προτίμηση προς το νεοναζιστικό έκτρωμα, παρά την εγκληματική του δράση. Δεν αρκεί η επίκληση του Μνημονίου για να εξηγήσουμε το φαινόμενο, αν και είναι ύποπτη η υποτίμησή της. Η αναφορά στην 28η Οκτωβρίου και την Εθνική Αντίσταση αφορά και αξίες. Το πρόβλημα του φασισμού, στη χώρα μας, υπερβαίνει τη νομική του αντιμετώπιση. Ο νεοναζισμός πλήττει ευθέως τη δημοκρατική αρχή και το αξιακό τρίπτυχο της Γαλλικής Επανάστασης: ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα. Σε αυτό αποτυπώνονται πρωταρχικώς οι διαφορές Αριστεράς και Δεξιάς. Σε αυτές τις αξίες εδράζεται ο δημοκρατικός πατριωτισμός του Ρουσσώ και του Ρήγα. Ο φασισμός δεν είναι ένα φρόνημα που απλώς αντίκειται σε άλλα. Ο ίδιος ο λόγος του φασισμού συνιστά πράξη· εγκληματική πράξη. Μας το έδειξαν οι Μπουραντάδες της Κατοχής, μας το δείχνουν και οι επίγονοί τους.

Οι ψηφοφόροι του νεοναζισμού δεν είναι απλώς διαμαρτυρόμενοι πολίτες. Όποιος μιλά για φασισμό, χωρίς να μιλά και για καπιταλισμό, λέει μισερά λόγια, αλλά και αυτό δεν φτάνει για να ανατάμουμε τον κορμό του κακού. Δεν αρκεί μόνο να κοιτάζουμε μπροστά για να υπερασπιστούμε τη Δημοκρατία. Είναι σημαντικό αυτό, αλλά είναι επίσης σημαντικό να κοιτάζουμε και πίσω. Τι θα δούμε, αν κοιτάξουμε πίσω μας; Θα δούμε την παράδοσή μας, την Εθνική Αντίσταση ως ιστορία σαρκωμένη στους πραγματικούς ανθρώπους. Ποιο φρόνημα τους ενέπνευσε; Υπάρχει συνέχεια ανάμεσα στην Ελληνική Επανάσταση, όπως είναι εμφανές στα συνταγματικά της κείμενα και το σχέδιο Συντάγματος του Ρήγα, και τον δημοκρατικό πατριωτισμό του ΕΑΜ. Η Εθνική Αντίσταση και ο ευκλεής φορέας της, το ΕΑΜ, επέτυχε την πολιτική και αξιακή διαπαιδαγώγηση των ανθρώπων, των ανθρώπων του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Είναι οι ίδιοι που πανηγύριζαν το «ΟΧΙ» της 28ης Οκτωβρίου.
Το ΕΑΜ οργάνωσε τη συλλογική δράση για την επιβίωση του λαού, αλλά και της Δημοκρατίας, μέσα από την Εθνική Αλληλεγγύη και την καθίδρυση των αυτοδιοικητικών θεσμών. Υπερασπίστηκε τις δικαιοκρατικές αρχές, μέσω της λαϊκής δικαιοσύνης, και δίδαξε τι είναι η πολιτική ευβουλία μέσω της Κυβέρνησης του Βουνού και της εθνοσυνέλευσης των Κορυσχάδων, κατά το πρότυπο του συνταγματισμού της Ελληνικής Επανάστασης. Η συμφυής σχέση Ελληνικής Επανάστασης, πατριωτικής έγερσης της 28ης Οκτωβρίου και του ΕΑΜ δεν είναι κενόηχη μεγαληγορία. Το ΕΑΜ κατάφερε να ασκήσει στην πολιτική αρετή της εθελόθυτης προσφοράς το μέγιστο τμήμα της κοινωνίας. Αυτή η παράδοση, που περιλαμβάνει το '21, το '40 και την καταξίωσή τους μέσα από το ΕΑΜ και τα νικηφόρα όπλα του ΕΛΑΣ, είναι ανάχωμα στην πατριδοκάπηλη επέλαση του νεοναζισμού. Ο σύγχρονος αντιφασισμός πρέπει να είναι βαθύβλυστη έκφραση αυτής της παράδοσης. Είναι έκγονος αυτής και φορέας των αξιών της. Οι αξίες της Γαλλικής Επανάστασης είναι η ψυχή και το νεύρο της. Αυτήν την παράδοση αφανίζουν ο νεοναζισμός και οι θρασυνόμενοι, ακροδεξιοί πρωθυπουργικοί σύμβουλοι. Γι' αυτό δεν αρκεί η απλή σύνδεσή του με τον νεοφιλελευθερισμό και το Μνημόνιό του. Οι αξίες μας δεν μετεωρίζονται εν κενώ· έχουν ιστορικότητα. Εκεί σαρκώνονται, εκεί βλασταίνουν.
Είμαστε εξόχως υπερήφανοι για το κίνημά μας, για το έπος, την τραγωδία και την  ακαταπόνητη προσφορά της Αριστεράς, εδώ, στην Ελλάδα. Βυζάξαμε το γάλα του ΕΑΜ και γίναμε αριστεροί. Έτσι θρέψαμε την πίστη μας στη Δημοκρατία, τη λαϊκή κυριαρχία, την πατριωτική αξιοπρέπεια και την κοινωνική απελευθέρωση. Είναι σημαντικό να επιδιδόμαστε σε αναλύσεις για την αντιμετώπιση του νεοναζισμού. Όμως, για να έχουμε ευρύ αντιφασιστικό μέτωπο, δεν χρειαζόμαστε μόνο τα σπουδαία. Χρειάζεται και τούτο το απλό: να ψιθυρίσουμε πάλι τον στίχο του Τάσου Λειβαδίτη από την «Αθανασία»: «Οι παλιοί σύντροφοι δεν πέθαναν, αλλά κατοικούν τώρα στο βάθος των δρόμων -όποιον κι αν πάρεις θα τους συναντήσεις». Ίσως πρέπει να κάνουμε κι αυτό. Να το κάνουμε για μας. Να ξανανταμώσουμε με εκείνους τους συντρόφους, που οι ίδιοι ήταν αυτή η παράδοση. Να τους φυσήξουμε πνοή και να ανασάνουμε το φρόνημά τους. Αυτό το ακατάβλητο φρόνημα, που το αφήσαμε να εκπνεύσει όσο τους είχαμε να σκονίζονται στα ράφια και τα κουτιά των αρχείων. Να τους ξανακάνουμε δικούς μας, σάρκινους. Να ακολουθήσουμε ξανά το βήμα τους, για να κάνουμε πιο στέρεο το δικό μας. Θα πορευόμαστε, έτσι, πιο περήφανα, πιο αγέρωχα. Είναι μεγάλο πράγμα αυτό.

Δημητρίου Στέφανος
Ο Στέφανος Δημητρίου διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
http://www.avgi.gr